Bỏ giấy phép xây dựng sau khi bỏ cơ quan cấp huyện

Chính phủ Việt Nam hiện đang đẩy mạnh cải cách hành chính, hướng tới mô hình chính quyền tinh gọn và tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp. Một trong những bước đột phá đáng chú ý là việc bãi bỏ xét cấp giấy phép xây dựng (GPXD) tại những khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị. Mục tiêu là cắt giảm thủ tục, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, nhưng vẫn đảm bảo quản lý quy hoạch đô thị hiệu quả

Quá trình thi công thảm bê tông nhựa nóng tại Hà Nội cũng nằm trong hạng mục đó nên tất nhiên nhận được sự quan tâm. Sau đây để nghiên cứu lợi ích, nhìn nhận về tương lai và những thuận lợi, hãy tham khảo trong các nội dung được đề cập khá sâu sát sau đây nhé.

Lý do và khung pháp lý đề xuất bỏ Giấy phép xây dựng?

Việc bỏ cấp huyện, dự kiến có hiệu lực từ 1/7/2025, sẽ ảnh hưởng đến công tác xây dựng ở nhiều khía cạnh. Các công trình, dự án xây dựng sẽ phải thay đổi quy trình, thủ tục và cơ quan quản lý. Việc quy hoạch, cấp phép và quản lý xây dựng sẽ được thực hiện ở cấp xã và cấp tỉnh, thay vì cấp huyện như trước đây.

Giấy phép xây dựng không còn cần thiết

Theo khuyến nghị, nếu mặt bằng xây dựng đã được phê duyệt quy hoạch chi tiết hoặc thiết kế đô thị, thì GPXD trở thành rào cản không cần thiết. Thay vì kiểm tra trước khi khởi công (tiền kiểm), Việt Nam có thể chuyển sang hình thức hậu kiểm để giám sát quá trình xây dựng

Cơ sở pháp lý

• Luật Xây dựng sửa đổi 2020 và Nghị định 15/2021 cho phép miễn GPXD cho công trình trong vùng quy hoạch chi tiết 1/500
• Công điện 78/CĐ‑TTg ngày 29/5/2025 chính thức giao Bộ Xây dựng nghiên cứu bỏ GPXD trong khu vực đủ điều kiện

Một số ảnh hưởng cụ thể

• Thay đổi quy trình, thủ tục: Các thủ tục hành chính liên quan đến xây dựng, trong đó có hoạt động làm bê tông nhựa Asphalt như xin cấp phép, nghiệm thu công trình, chuyển đổi mục đích sử dụng đất sẽ được thực hiện tại cấp xã hoặc cấp tỉnh, tùy theo quy mô và tính chất của dự án.
• Cơ cấu tổ chức và nhân sự: Các cơ quan chuyên môn cấp huyện về xây dựng sẽ giải thể, chuyển giao nhiệm vụ về cấp tỉnh hoặc cấp xã. Điều này đòi hỏi sự thay đổi về cơ cấu tổ chức và nhân sự, có thể dẫn đến việc đào tạo, bồi dưỡng lại cán bộ, công chức.
• Quy hoạch và quản lý xây dựng: Việc quy hoạch, quản lý xây dựng sẽ được thực hiện ở quy mô lớn hơn, phù hợp với không gian phát triển của cấp xã và cấp tỉnh. Điều này có thể tạo ra sự thay đổi trong quy hoạch, kiến trúc, cảnh quan đô thị và nông thôn.
• Nguồn lực và tiềm năng: Việc bỏ cấp huyện có thể tạo ra không gian rộng hơn, thu hút nguồn lực và tiềm năng phát triển cho các địa phương. Điều này có thể tác động tích cực đến các dự án xây dựng, đặc biệt là các dự án lớn, mang tính chiến lược.
• Thách thức và cơ hội: Việc bỏ cấp huyện cũng đặt ra nhiều thách thức như việc điều chỉnh quy hoạch, đào tạo lại đội ngũ cán bộ, công chức, thay đổi thói quen làm việc của người dân. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế – xã hội

Cần làm gì với quy hoạch chi tiết?

Sau quá trình sáp nhập địa phương cũng như giảm cơ quan hành chính, chắc chắn sẽ có nhiều xáo trộn, thay đổi đòi hỏi sự thích nghi một cách linh động. Với các cơ quan chính quyền cũng như đơn vị xây dựng cần phải làm gì đối với quá trình quy hoạch, một số vấn đề cần tăng cường đó là:

Đồng bộ hệ thống quy hoạch

Hệ thống quy hoạch đô thị được triển khai qua các cấp từ tổng thể → phân khu → chi tiết 1/500. Khi bỏ GPXD, vai trò của quy hoạch chi tiết càng trở nên quan trọng, đòi hỏi tính chính xác và minh bạch

Kiểm soát sau cấp phép

Các quốc gia như Nhật, Hàn, châu Âu đã chứng minh: nếu không có chế tài hậu kiểm, hậu quả như xây vượt tầng, trật tự đô thị bất ổn là khó tránh. Do đó, cơ chế hậu kiểm cần được tăng cường với quy trình rõ ràng và hệ thống xử phạt cụ thể

Phân cấp thẩm quyền khi bỏ cấp huyện

Khi bỏ cấp huyện, điểm dễ xảy ra sai sót và có thể dẫn đến quan liêu, đùn đẩy trách nhiệm hoặc không phân rõ thẩm quyền sẽ dẫn đến rất nhiều thiếu sót. Nghiên cứu ra sao về việc phân thẩm quyền?

Chuyển giao về xã và tỉnh

Theo kế hoạch cắt giảm cấp huyện, công tác cấp GPXD được giao về cho UBND xã (thông báo khởi công) và UBND tỉnh (quy hoạch cấp quốc gia), giúp gắn sát với thực tiễn địa phương

Giai đoạn chuyển tiếp

Trong giai đoạn chưa có hướng dẫn cụ thể, người dân vẫn liên hệ cấp xã để làm thủ tục khởi công và tỉnh để cấp phép, tránh gián đoạn dự án đang thực hiện, trong đó có các quy trình thi công thảm bê tông nhựa nóng trong các công trình xây dựng hiện tại.

Ưu – khuyết điểm của bỏ Giấy phép xây dựng

Sau đây, hãy cùng đội ngũ chúng tôi nghiên cứu và nhìn nhận những ưu điểm và hạn chế của việc bỏ giấy phép xây dựng này nhé, đặc biệt mời các anh em đang thi công có liên quan tới bê tông nhựa cùng tham khảo xem có thiếu sót gì không nhé.

Ưu điểm đáng chú ý

• Giảm thủ tục, giảm chi phí: Người dân không phải trả hàng chục triệu đồng và chờ đợi hàng tháng để xin GPXD
• Tiết kiệm nguồn lực Nhà nước: Bộ máy hành chính chuyển trọng tâm từ kiểm tra giấy phép sang giám sát thực tế, phân bổ nhân lực hiệu quả hơn
• Thu hút đầu tư: Loại bỏ thủ tục giúp đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng, nhà ở, góp phần thúc đẩy đô thị hóa, tạo việc làm

Rủi ro nếu bỏ GPXD không cẩn thận

• Sai quy hoạch, thiếu khống chế về chiều cao, mật độ, chỉ giới xây dựng
• Xây dựng tràn lan, phá vỡ cảnh quan đô thị, nhất là khu vực ven đô hoặc hẻm nhỏ
• Dễ xảy ra tiêu cực nếu cơ chế hậu kiểm chưa hoàn thiện

Tham khảo thêm: Mặt đường nhựa tái chế – Xu hướng của xây dựng hiện đại

Kinh nghiệm quốc tế và gợi ý áp dụng tại Việt Nam

Tóm lại, việc bỏ cấp huyện sẽ tạo ra những thay đổi đáng kể trong công tác xây dựng. Các địa phương cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để thích ứng với những thay đổi này, đảm bảo công tác xây dựng diễn ra thông suốt, hiệu quả và góp phần vào sự phát triển bền vững.

Mô hình quốc tế

• Nhật Bản, Hàn Quốc: triển khai chế độ thông báo xây dựng, thay GPXD bằng hệ thống hậu kiểm.
• Châu Âu: thợ xây được quyền thi công nhưng sau đó sẽ bị kiểm tra, xử phạt nếu sai phạm

Gợi ý phù hợp Việt Nam

• Thí điểm tại khu vực đủ điều kiện: những dự án đã có quy hoạch 1/500 hoặc thiết kế đô thị rõ ràng
• Số hóa dữ liệu quy hoạch: công khai toàn bộ quy hoạch để người dân dễ tham khảo.
• Xây dựng hệ thống hậu kiểm tự động: áp dụng GIS, AI, camera giám sát và ảnh vệ tinh
• Thắt chặt chế tài xử phạt, cưỡng chế tháo dỡ ngay khi vi phạm.
• Phối hợp rõ trách nhiệm giữa tỉnh – xã: xã nhận khởi công, tỉnh giám sát quy hoạch với ngân sách và nghiệp vụ đủ mạnh.

Vai trò của xã trong mô hình mới

• Tiếp nhận hồ sơ khởi công: xã sẽ thay huyện chấp thuận việc xây dựng nhà ở riêng lẻ trong vùng miễn phép
• Kiểm tra thực địa: giám sát quá trình thi công, đảm bảo tuân thủ thiết kế đã duyệt
• Phối hợp với cấp tỉnh: khi phát hiện vi phạm, xã lập biên bản, chuyển cấp tỉnh xử lý.

Thử thách sau bỏ cấp huyện và GPXD

• Năng lực hành chính xã: nhiều xã khó đủ trình độ chuyên môn và nguồn lực để đảm nhiệm giám sát xây dựng.
• Khả năng giám sát quy hoạch: cần hệ thống công nghệ, hồ sơ điện tử thống nhất, ai cũng có thể truy cập.
• Khoảng trống trong giai đoạn thực hiện: luật cần được sửa đổi, hướng dẫn rõ ràng để tránh rối quy trình

Mời xem thêm bài viết: Kết cấu đường bộ giao thông Việt Nam

Kết luận

Việc bỏ GPXD trong vùng quy hoạch chi tiết 1/500 và thí điểm bỏ cấp huyện là bước quan trọng trong cải cách hành chính. Nếu triển khai bài bản với hệ thống hậu kiểm đủ mạnh, Việt Nam có thể giảm bớt thủ tục, cắt giảm tiêu cực, tạo điều kiện thuận lợi phát triển hạ tầng và đô thị.

Tuy nhiên, theo công ty Cổ phần xây dựng T&C Việt Nam, điều quyết định thành công là phân quyền hợp lý, áp dụng công nghệ giám sát, sửa đổi pháp luật đồng bộ và xây dựng chế tài nghiêm khắc. Chỉ như vậy, việc “cởi trói” giấy phép sẽ thực sự trở thành lực đẩy cho phát triển bền vững, thay vì gây bất ổn của đô thị.

Tác giả bài viết: Ông Lý Văn Vinh, là Tiến sĩ chuyên ngành quản lý đô thị, từng giữ vị trí Thư ký Bộ trưởng Bộ Xây dựng và nguyên Giám đốc Cung Triển lãm Kiến trúc Quy hoạch Xây dựng Quốc gia.